Ιφιγένεια η εν Αυλίδι: η σωτηρία της Ιφιγένειας

   Στο ομώνυμο έργο του Ευριπίδη, ο Αγαμέμνονας καλεί την Ιφιγένεια στον ακούσιο θάνατό της με το πρόσχημα ότι πρόκειται να παντρευτεί τον Αχιλλέα. Και η Κλυταιμνήστρα γυρίζει και λέει στον Αχιλλέα: «Αν το παιδί μου πεθάνει, θα 'ναι κακός οιωνός για όποιον γάμο κάνεις στο μέλλον. Φυλάξου!» Έτσι, με δυο κουβέντες τον βάζει σε μια ανυπόφορη κατάσταση στην οποία αν ο Αχιλλέας υποπέσει, θα είναι καταραμένος για την υπόλοιπη ζωή του. Και όντως, όπως λέει ο Καλάσσο, από εκείνη τη στιγμή όλοι οι έρωτες του Αχιλλέα ήταν βουτηγμένοι στο αίμα.

   Ταυτόχρονα, ο Αγαμέμνονας έχει βάλει την κόρη του, την Ιφιγένεια σε μια εξίσου ανυπόφορη κατάσταση, γιατί αν δεν δεχτεί τη θυσία της θεληματικά, όχι μόνο θα πεθάνει, αλλά θα ατιμωθεί η ίδια και μαζί της ολόκληρη η Ελλάδα. «Βαρβάρων δ´ Ἕλληνας ἄρχειν εἰκός, ἀλλ´ οὐ βαρβάρουςἙλλήνων· τὸ μὲν γὰρ δοῦλον, οἱ δ´ ἐλεύθεροι.» Είναι σωστό να κυβερνούν οι Έλληνες βαρβάρους κι όχι οι βάρβαροι τους Έλληνες. Γιατί οι μεν αντιπροσωπεύουν τη σκλαβιά, οι δε όμως την ελευθερία.

Αυτό το ανυπόφορο δίλημμα-σταύρωση η Ιφιγένεια το υπερβαίνει αποδεχόμενη εκούσια αυτό που της ετοιμάστηκε ακούσια, γιατί, όπως λέει και ο Καλάσσο, η τελειότητα του πληρώματος απαιτεί τη θυσία. Ας σημειωθεί εδώ ότι και ο ίδιος ο Αγαμέμνονας αντιμετώπισε το ίδιο δίλημμα και αναγκάστηκε να αρνηθεί τον εαυτό του, αποδεχόμενος τη θυσία της κόρης του, ενώ ο αδερφός του Μενέλαος που επέμενε στη θυσία της Ιφιγένειας, αρνήθηκε και αυτός τον εαυτό του και επέλεξε στο τέλος αυτή να μην θυσιαστεί.

Η μόνη που επέμεινε μέχρι τέλους στην εγωιστική της θέση, με τραγικές συνέπειες για την ίδια και τους άλλους (βλ. τον Αχιλλέα, για παράδειγμα), ήταν η μεγαλύτερη φόνισσα της Ελληνικής ιστορίας, η Κλυταιμνήστρα.

Οι γάμοι του Κάδμου και της Αρμονίας

  

 Δεν νομίζω ότι έχω διαβάσει πιο σαγηνευτικό βιβλίο από τους Γάμους του Κάδμου και της Αρμονίας του Ρομπέρτο Καλάσσο. Με είχε καταγοητεύσει όταν το είχα πρωτοδιαβάσει πρίν από δέκα χρόνια και ακόμα περισσότερο τώρα. Με περισσή μαεστρία και ακόμα περισσότερη ποιητική και φιλοσοφική ευφυία, ο Καλάσσο πιάνει τα νήματα της ελληνικής μυθολογίας και την υφαίνει ξανά από την αρχή. Αντλώντας από πάμπολλες πηγές, πολλές από αυτές ελάχιστα γνωστές (όπως π.χ. τα Διονυσιακά του Νόννου) ο συγγραφέας πλέκει και συσχετίζει αρχαιοελληνικούς μύθους, ιστορίες και αποσπάσματα -και τις διαφορετικές εκδοχές αυτών- ξανά και ξανά ρίχνοντας φως στα μονοπάτια που τους γέννησαν. Η ιδιαιτερότητα του βιβλίου έγκειται όχι στο ότι πρόκειται για ένα βιβλίο ελληνικής μυθολογίας, αλλά  στο ότι μέσα από τις σελίδες του προβάλλει η συνολικότερη εικόνα της ελληνικής μυθολογίας, με τρόπο που κάποιες φορές είναι φιλοσοφικός, άλλες ψυχαναλυτικός, αλλά πάντα βαθιά ποιητικός. Διαβάζοντας τους Γάμους του Κάδμου και της Αρμονίας (που σημειωτέον κυκλοφόρησε στα Ιταλικά το 1988) υποχρεώνεσαι να αναθεωρήσεις πολλές από τις ιδέες που είχες σε σχέση με τους αρχαίους. Και με αυτό τον τρόπο, αυτό που προβάλλει μέσα από αυτές τις σελίδες δεν είναι τίποτα άλλο παρά το αφάνταστο κάλλος της Ελληνικής Ψυχής. Ίσως αυτό να ώθησε τον Γκορ Βιντάλ να χαρακτηρίσει τους Γάμους του Κάδμου και της Αρμονίας ως «ένα τέλειο έργο που όμοιό του δεν υπάρχει» και τον Τζόζεφ Μπρόντσκυ να το θεωρεί ως «το είδος του βιβλίου που θα συναντήσει κανείς μόνο μία ή δύο φορές στη ζωή του».
  Κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Γνώση και Καστανιώτη. Με απογοήτευσε λίγο η ελληνική μετάφραση, η οποία υστερούσε ως προς την ποιητικότητα του πρωτοτύπου. Δυστυχώς, απ' ό,τι βλέπω έχει εξαντληθεί. Ψάξτε το σε βιβλιοθήκη, στο πρωτότυπο ή σε ξένη μετάφραση, ει δυνατόν.

Διονυσιακά

«Στην τρίτη πλάκα, όπου βρίσκεται ο Λέων και η Παρθένος, θα διαβάσεις που θα γεννηθεί του κρασιού ο καρπός. Και από την τέταρτη όπου είναι ζωγραφισμένος ο Γανυμήδης το γλυκό νέκταρ ν' αντλεί και να σηκώνει κύπελλο στο χέρι, από αυτήν θα μάθεις ποιος θα είναι των σταφυλιών το αφεντικό»

Νόννου, Διονυσιακά, ΙΒ' Ραψωδία,

Η ζωοφόρος και τα φωνήεντα της Ελληνικής γλώσσας

    Ψάχνοντας τον κατάλογο μιας πανεπιστημιακής βιβλιοθήκης παρατήρησα ότι εκεί που ο τίτλος του βιβλίου χρησιμοποιούσε τον τύπο «ζωφόρος», ο βιβλιοθηκάριος είχε γράψει εκ παραδρομής «ζωοφόρος». Πολλοί αναρωτιούνται ποιο είναι το σωστό. Το λεξικό της κοινής νεοελληνικής του Τριανταφυλλίδη δέχεται και τους δύο τύπους. Η λέξη ετυμολογείται από το ελληνιστικό ζωιοφόρος (το ωμέγα έχει υπογεγραμμένη, είναι ούτως ή άλλως μακρύ και φυσικά ως καταχρηστικός δίφθογγος το ωι είναι μακρύ). Το πρώτο συνθετικό προέρχεται από τα ζάω-ζῶ. Μακρύ και μεγάλο ο. Άρα, δεν θα πρέπει να μας κάνει εντύπωση που ενστικτωδώς επιλέγουμε να γράψουμε και να προφέρουμε ζωοφόρος και όχι το αφύσικο και κοφτό ζωφόρος.

   Αυτή είναι και η απάντηση σε όσους μιλούν για πέντα φωνήεντα στη σύγχρονη ελληνική γλώσσα, επιλέγοντας να ταυτίσουν το ωμέγα και το όμικρον με τον επονομάζομενο φθόγγο /ο/.